وقف ، نذورات و اطعام در غیاثکلا

در نوشتارهای قبل برخی عوامل مؤثر در عزاداری ایّام محرّم را از کلام و قلم قاصر من خواندید و همانجا فهرست وار به عوامل دیگر نیز اشاره نمودم . میدانید که جهت عزاداری برای سالارشهیدان (ع) و اصحاب ویارانش ، شاید وجود یک مکان مشخص و حضور مردمان عزادار و اجرای برنامه وعظ و مدّاحی توسط مدّاح و واعظ)  حتّی درکمترین حدّ  قابل تصوّرش ، کافی تلقی شود . ولی تردید به خود راه ندهید  که عزاداریهای اینچنینی از لحاظ کیفی وکمّی دارای نقصان بوده و طبیعتأ  چندان تاثیرگذار و سازنده نخواهند بود . زیرا برخوردار از انگیزه‌های کافی و وافی برای حضور جماعت و ایفاء نقش سخنرانان و مدّاحان  نبوده و بهمین جهت روز به روز از جمعیت عزادار و کیفیت مواعیظ و اشعار و مطالب کاسته میشود و نهایتا زوال خواهند ‌‌یافت .

بهمین جهت خادمان خاصّ اهل بیت برای رونق بخشیدن به مراسم سوگواری با انفاق مال و بذل قوای جسمانی و بهره‌گیری از فکر و ذوق و هنر خدادادی ، تنها در مقام عزادار اهل‌بیت باقی نمانده و نقش به سزای دیگری نیز ایفاء می‌نمایند . 

یکی از بارزترین عواملی که موجب احیاء و ارتقاء و رونق عزاداریها میشود مسئله وقف ، نذورات و اطعام میباشد .

وقفیّات :

در خصوص وقف آنچه را که در حال حاضر بتوان مطرح کرد ،  زمین تکیه غیاثکلا میباشد که ازطرف مرحوم حاج حبیب و فرزندش حاج ملا عیسی پدر ( مرحوم آیت اله شیخ محمدعلی جالوی‌نژاد _ مرحوم حاج آقا علی جالی _  مرحوم حاج علیجان جالی – حاج مراد محمّدی ) جهت ساخت اولین تکیه ، وقف شده بود .

البته قبل از آن ، در جمادی الثانی 1291 قمری معادل با مرداد 1253 شمسی ، بدان‌گونه  که در کتاب ملکیت اراضی در اسلام تألیف مرحوم آیت‌اله جالوی‌نژاد آمده است ،  5000 متر (پنج قفیز یا نیم هکتار) زمین آبی شلتوک‌زاری واقع بحدود اربعه (شمال جنگل بوکشت _ شرق رود تلاجی‌کا _ جنوب زمین مشهدی میرزامرحوم _غرب زمین غلامعلی جال (برادر واقفیین )  ابتدا جهت مخارج تکیه اسپیاری و متعاقبأ مخارج تکیه غیاثکلا ، ازطرف حبیب‌اله و محمّدعلی (ولدان مشهد بابا  لقب جال ) وقف شده بود ، که متاسفانه بدلیل عدم نظارت بر نحوه اجرای وقف مدید زمانی است ، که تکیه غیاثکلا از عایدات آن ذینفع نیست .

در سال 1380 مرحوم حاج علیجان جالی ، قطعه زمینی از ملک (جنب درب ورودی منزل مسکونی) خود را که در زمانهای خیلی قبل مغازه و سپس بعنوان انبار دیگهای بزرگ و وسائل طبّاخی مراسم سوگواری از آن استفاده میشد  ، با تغییرکاربری به آشپزخانه ، وقف تکیه و مسجد غیاثکلا نمود . البته ذکری از طبقات پشت‌بام آن نشده است ولیکن شاید فرزند واقف (یعنی حاج جواد جالی) را بتوان درحال حاضر تعیین کننده این موضوع دانست . تا با مشخص شدن وضعیت وقف هوایی ساختمان آشپزخانه ، خدمتی به این روستا و واقف مرحوم شده باشد  .

شایان ذکر است که مرحوم حاج علیجان جالی ، سنتّ حسنه‌ای به شکل وقف بنا نهاده بود که سالهای متمادی خود به آن عمل نمود و هم اکنون فرزندانش (حاج یحیی جالی – حاج کاظم جالی – حاج جواد جالی ) نیز به آن پایبند هستند و آن عبارت است جمع آوری وجوه جزئی که افراد جهت خیرات و نذر بمنظور تأمین قند وچای نیمه اول محرّم تکیه میدهند و سپس با جبران کسری آن توسط خودشان ، اقدام به خرید قند و چای و تدارک  کپسول گاز و تهیه وسائل و لوازم مورد نیاز آن مینمایند . که  در تمامی شبهای محرّم و روز عاشورا  (حاج یحیی جالی ) شخصأ سقایت آنرا بر عهده دارد .

 شبیه امر فوق برای سقّانفارها نیز وجود دارد . ساقی سقّانفار غربی کربلایی مصیّب حسینی و ساقی سقّانفار شرقی آقای حاج نبی اله رمضانی میباشد .

لازم به ذکر است که هرساله سوخت مصرفی گاز مایع مورد نیاز آشپزخانه  در تمام  ایام عزاداری ، متشکل از کپسولهای متعدّد توسط حاج شعبان حسین زاده تامین میگردد . 

نذورات :

هر ساله نذورات بسیاری جهت اطعام سقّانفارها و تکیه ازطرف اهالی روستا ٬ صورت میپذیرد  صاحبان نذر  پس از گرفتن حاجت خویش ادای نذر نموده و غذا برای جمعیت یک سقّانفار که معمولأ با حواشی 50 نفر میباشد تهیه وتوزیع مینمایند . علی‌القاعده  اینگونه نذریها طی یک مرحله میباشند . ولی وجود دارد نذوراتی که بطور ثابت و مداوم جهت سقّانفار هرساله انجام میگیرد مانند نذری مشهدی خیرعلی حسین زاده که طی سالهای گذشته تحقق یافته و امسال تبدیل به اطعام برای کل جمعیت عزادار تکیه و سقّانفارها شده است .

یکی از نذورات ثابت جهت اطعام تکیه ،  مربوط به نذر مرحوم میرزا حسینی میباشد که سالیان دراز در شب اول محرّم انجام میپذیرد و حتّی با فوت مرحوم تعطیل نشده و ادامه دارد .

علاوه براین هرساله شاهد اطعام نذری در تکیه هستیم که انشاءاله  به آنها پرداخته خواهد شد و اسامی صاحبان نذر ذکر خواهد شد .    

اطعام :

اطعام نمودن در شبهای محرّم از دیرباز معمول بوده است و اغلب بدین شکل بود که عدّه‌ای بشکل گروهی ( چند نفر -  مثلا پدری با فرزندان خودش و یا چند برادر با هم و... ) بصورت مشارکتی ،  مبادرت به خرید مواد خوراکی و تهیه و طبخ یک شب شام برای عزاداران مینمودند و ناهار ظهر عاشورا که تکیه غیاثکلا میزبان هیأت عزادار زیارکلا نیز بوده است بصورت مجمعه از طرف خانواده‌ها طبخ و توسط زنان روستا به تکیه انتقال مییافت . حسب معمول هر مجمعه حاوی حداقل چهار غذا بود که به تعداد غذای موجود در مجمعه نفرات گرد آن می‌نشستند . شایان ذکر اینکه  نفراتی که دور یک مجمعه می نشستند از قبل معلوم و مشخص نبودند و همچنین  مشخص نبود که مجمعه غذا از طرف چه کسی و متعلّق به کیست .

 از آنجا که اطعام شبهای محرّم بستگی به وجود داوطلبان گروهی داشت و اگر احیانأ بابت اطعام یکشب داوطلبی پیشقدم نمی‌شد ، اطعام تعطیل میگردید . لذا بدین منظور دو تن از برادران زحمتکش بنامهای (کربلایی حسن تقی‌زاده و مشهدی نقی غیاثی) که در آشپزخانه وقفی (مرحوم حاج علیجان)  گروه  آشپزها و خدمات را سرپرستی میکردند بر حیطه کار خویش افزوده و با جمع آوری وجوه نقدی و برنج اعطایی از طرف کلیه اهالی ، هم اطعام تمامی شبها را برقرار کردند و هم برخورداری از اجر و ثواب برای کسانیکه بضاعت چندانی برای اطعام مشارکتی نداشتند را حاصل نمودند .

تا سال 1381 شمسی به جز نذری ثابت و مستمر که در شب اول محرّم (توسط مرحوم میرزا حسینی) و احیانأ (بطور استثناء) یک و یا نهایتا دو مورد نذری و اطعام مشارکتی پراکنده ،  اطعام شبهای محرم بدون وقفه ،  از محلّ وجوه و برنج تامین شده از عموم صورت میپذیرفت .

در سال 1381 بمنظور احیاء مجدد  اطعام انفرادی که تقریبا متوقف شده بود و از همه مهمتر بدلیل اینکه ، نسوان نیز بتوانند بدون هیچ دغدغه‌ای ، ضمن اقامه نمازجماعت مغرب وعشا در تمامی برنامه‌های عزاداری حضور داشته باشند و اطعام نیز شوند لذا اطعام بانوان و زنان درشب عاشورا  ابداع و مرسوم گردید . و از آن تاریخ تا به امروز دکتر جواد غیاثی هرساله ضمن بر عهده گرفتن گوشت برای اطعام شب عاشورا ، زمینه‌ی حضور و اطعام زنان را نیز مهیا نموده است ، و اگر خستگی و از پاافتادن عوامل آشپزخانه (طبخ و توزیع و شستشو) نبود ، بدون تردید تمکن مالی برای اطعام تمامی اهالی (اعم از مردان و زنان و بزرگها و کوچکها همه و همه) در تمامی شبهای عزاداری وجود دارد . و البته این امر به دو صورت میتواند اجرایی گردد .

اول اینکه در مواقعی که اطعام بصورت عمومی میباشد عوامل طبخ و شستشو و نظافت و مدیریت داخل آشپزخانه ، بصورت دستمزدی باشد . و توزیع کنندگان غذا از محل آشپزخانه تا تکیه بصورت افتخاری خدمات ارائه نمایند .

دوم اینکه تمامی عوامل (اعم از داخل آشپزخانه و یا توزیع کنندگان بیرون) از دو گروه کاملاً مجزا تشکیل شوند و هر گروه ، " یک در میان " بصورت افتخاری به ارائه خدمات مبادرت ورزند . تا بدین طریق ضمن استراحت امکان استفاده از برنامه های عزاداری نیز برایشان فراهم باشد .    

 اطعام‌های انفرادی در شبهای محرّم ، (هر سال افزون بر سال قبل) ، به‌گونه‌ای رو به تزاید است که بعضی از وعده‌های آن  به فرد  یا گروه خاصی ، اختصاص یافته است .

 - قریب به هفت سال است که اطعام یک شب محرّم به حاج رمضان علیزاده اختصاص یافته است .

- سالهاست که مرحوم تازه گذشته حاج میرزا علی رمضانی ، اطعام یک شب را برعهده دارد .

- بیش از 5 سال است که  حاج محمّدرضا علیپور و برادرش مشهدی رحیم علیپور ،  حاج علی(اسماعیل) غیاثی را جهت اطعام در یک شب محرّم  ،  همراهی مینمایند .

- حاج عزّت فرجی و فرزندانش ، سالیان قبل ( بجز امسال ) اطعام دریک شب محرّم را برعهده داشتند . 

- یکی دیگر از اهالی بنام حاج کمال‌الدّین قاسمی (غیاثی) که در سالهای قبل مساعدتهای مالی داشته ، از امسال به جرگه اطعام کنندگان پیوست و اطعام شب تاسوعا را بر عهده گرفت .   

- هر ساله ، ناهار ظهر عاشورا ، عزاداران با مشارکت دو تن از فرزندان جوان و متعهدم آقایان مشهدی اکبر فرجپور و مشهدی حسین محمدّی(جالی)  اطعام میشوند . (که به جهت تنوع ناهار عاشورا چلو قیمه سرو میگردد )

- چند سالی مداوم  ، دوتن از فرهیختگان من ، آقایان عباسعلی علیزاده و دکتر عبدالعلی تقی زاده  مشترکأ  اطعام یک شب محرّم را بر عهده داشتند ، که ادامه نیافت .

- امسال اطعام سه شب از محرّم ، بصورت نذری توسط سه تن از اهالی من هرکدام بطور جداگانه به نامهای ( آقای ناصر رمضانی – آقای خیرعلی حسین‌زاده – آقای اصغر فرجپور) صورت پذیرفت . 

پرسنل اجرایی اطعام :

پر واضح است که اطعام نمودن اثر زایدالوصفی در بهبود وضعیت عزاداریها دارد ، امّا نبایست فراموش نمود ، اگر تلاش و زحمت عوامل خدوم و دست اندرکار (تدارکات ، آشپزخانه ، خدمات ،  سرویس‌دهی ، نظافت و شستشو ) ‌ نباشد ، اطعام کنندگان چندان شائق و راغب به آن نخواهند بود .

وضعیت اطعام در سالهای قبل از 1380 شمسی ، مبیّن و گویای ادّعای فوق است . در آن سالها چون آشپزخانه و امکانات و نیروی انسانی ثابت و ماهر نبود . اطعام‌کننده ناگزیر بود  صعوبت و سختی‌کار را بر خویش هموار نموده  و تمامی مراحل (تهیه وطبخ و توزیع وجمع‌آوری و شستشو) را برعهده گیرد . و چون این امر خارج از توان و  وسع  مشتاقان اطعام بود  لذا عزاداران در بعضی شبهای محرّم ، از ثواب اطعام ، بی‌بهره می‌ماندند .

 لیکن ازسال 1380 وقتی آشپزخانه و وسائلش توسط یکی از خیّرین بنام (مرحوم حاج علیجان جالی) مهیّا شد . دو تن از جوانمردان من ( آقای کربلایی حسن تقی‌زاده و آقای مشهدی نقی غیاثی) ، که شیدای حسین (ع) و یارانش بودند و در سر سودای خدمت به عزادارانش را داشتند ، نیز پا بمیدان زحمت وتلاش نهادند و با گردآوری شیفتگان خدمت ، و مدیریت بر آنها ، اکنون شرائطی بسیار مساعد برقراراست تا خیل مشتاقان اطعام ،  با بذل مال  توفیق یابند و نام خویش در جرگه‌ی خادمان سالار شهیدان  ، ثبت نمایند .

بنابراین شایسته است تا اسامی خدمتگزاران خاص اهل‌بیت (یعنی آشپزها و نیروهای سرویس‌دهنده و خدماتی) به شرح ذیل معرفی شوند .

آشپزها :

در گذشته‌ی نه چندان دور که آشپزی درخانه‌ها صورت می‌پذیرفت آشپزی جهت ایّام محرّم و سایر مراسم بیشتر توسط مرحومه حاجیه نرگس جال(همسرمرحوم حاج رضاجال) که ضمناْ قابله و مامای سنّتی قابلی نیز بود و مرحومه حاجیه رقیّه غلامپور آهنکر (مادر شهید و همسرمرحوم استاد نبیّ‌اله نوری زاده) و با همکاری حاجیه صغری حیدری(همسرمرحوم تقی حسین‌زاده) و حاجیه بتول شعبانی(همسر حاج اسماعیل نیکپور)  انجام می‌شد .

پس از فوت مرحومتان فوق‌الذّکر ٬  آشپزی توسط نامبردگان اخیرالذّکر  ادامه یافت و بانوان دیگر (ذیل الذّکر)  به ایشان اضافه شدند . 

1-  خانم حاجیه صبح گل علیزاده ( همسر حاج زلفعلی شعبانی )

2- خانم کربلایی سکینه جال ( همسر کربلایی علی‌برار غیاثی )

3- خانم کربلایی خانم جال (همسر مرحوم علی "ماندگار" اسماعیلی )

4- خانم مشهدی رقیّه رمضانی ( همسر مشهدی حجّت فرجی )

درسال جاری (1389 شمسی) خانم‌ها جهت آشپزی تا شب چهارم حضور داشتند و از شب پنجم محرّم ، آقای حاج رحیم علیپور بعنوان آشپز ثابت تعیین و تا آخرین شب ،  آشپزی را بر عهده داشته است .

نا‌گفته نماند که‌‌ ‍‌[ آقای حاج علی(اسماعیل) غیاثی ] طی سالیان متمادی همواره و بطور ثابت و چشمگیر ، با مجموعة  آشپزها که بطور نوبتی حضور داشتند ، بعنوان دستیار آشپز  همکاری مستقیم داشته است .

 

کمک آشپزها ، سرویس‌دهندگان و نیروهای خدماتی

1- آقای مهدی رمضانی                 2- آقای عیسی غیاثی

3- آقای حافظ فرجپور                    4- آقای یوسف نیکپور

5- آقای اصغر شعبانی                  6 – آقای خیرعلی فرجپور

7- آقای قاسم شعبانی                8 - آقای محمودرمضانی(شعبانی)

9- آقای نورعلی جال                    10- آقای سید جلیل کریمیان

11- آقای سید احمدکریمیان          12-آقای عیسی شعبانی  

13- آقای یوسف نیکپور                 14- آقای ابوذر علیپور اسپاهی

15- آقای غلامرضا رمضانی            16-آقای‌جسین رمضانی(شعبانی)

17-آقای عمّار علیپور اسپاهی       18-آقای محمود غیاثی

19- آقای رحمن(بهزاد)علیپور       ۲۰- آقای فرج قاسمی

   شویندگان دیگها و ظروف و نظافت نهایی آشپزخانه :

1- آقای شمس‌الدّین(محمد) غیاثی                        

2- آقای محمود رمضانی (شعبانی)

3- آقای قاسم رمضانی (شعبانی)            

4- آقای مصطفی رمضانی(شعبانی)

5-  آقای ابراهیم غیاثی          

6- آقای کریم(بهروز)علیپوراسپاهی 

7- آقای عمّار علیپور اسپاهی                        

8-  آقای فریدالدّین(مسعود) غیاثی    

9-  آقای میثم(مقداد)علیپوراسپاهی               

10-  آقای نبی‌اله خرسندی (غیاثی)

11- آقای نیما (علی) غیاثی          

12- آقای علی غیاثی (فرزند محمّدتقی)     

13- آقای محمّدعلی رمضانی(فرزندناصر) 

14- آقای محمدّباقر غیاثی

هر ساله آقای غیاث الدّین (هادی) غیاثی امکان حضور در تعطیلات تاسوعا و عاشورا جهت شستن ظرفها را بدست می‌آورد و همچنین در شب عاشورای امسال آقای مصطفی غیاثی و آقای عارف شیرویی نیز با شویندگان ظروف همکاری  نموده است .